Wat gebeurt er als luxe, geopolitiek en rechtspraak elkaar kruisen? In het geval van het Russische superjacht Phi leidt dat tot een slepende juridische strijd, een roestend statussymbool en een principiële uitspraak van de Britse Hoge Raad. Dit is niet alleen het verhaal van een jacht van 50 miljoen dollar – het is een precedent dat de grenzen van sanctiewetgeving oprekt en ongemakkelijke vragen oproept over bezit, controle en macht.
Russische superjacht Phi
Het superjacht dat plotseling niet meer zo super is
Er zijn van die objecten die meer zijn dan gewoon bezit. Een superjacht van 58 meter, gebouwd door de Nederlandse werf Royal Huisman, is zo’n object. Luxe, innovatie, status – allemaal samengeperst in één zwevend paleis. Maar sinds maart 2022 ligt ‘Phi’ aan de kade in Canary Wharf, Londen, met een ander label: vastgehouden, onverzekerd, vervallen. En nu zegt ook de hoogste Britse rechter: “En zo blijft het.”
Wat is er aan de hand?
Het begon met sancties tegen Rusland naar aanleiding van de inval in Oekraïne. De Britse overheid richtte haar pijlen niet alleen op individuen, maar ook op hun bezittingen – vooral wanneer die symbool staan voor weelde en machtsstructuren. En laten we eerlijk zijn: een jacht met een ‘penthouse dek’ en een ‘eindeloze wijnkelder’ roept niet meteen beelden op van bescheidenheid.
De Britse transportminister destijds, Grant Shapps, nam in 2022 het besluit om het schip aan de ketting te leggen. Officieel, omdat het “in bezit, beheer of controle” zou zijn van Sergei Naumenko, een Russische zakenman die – opvallend genoeg – zelf niet eens op de sanctielijst staat.
Maar hoe zit dat juridisch?
Dalston Projects Ltd., het bedrijf dat formeel eigenaar is van Phi, vocht terug. Hun argument: je kunt geen jacht vasthouden op basis van aannames over wie er écht achter zit. Toch oordeelde de Britse Hoge Raad nu unaniem: de inbeslagname was rechtmatig en proportioneel.
De kern van de uitspraak? Ook als iemand niet officieel gesanctioneerd is, mag de overheid optreden wanneer er voldoende aanwijzingen zijn dat het bezit uiteindelijk ten goede komt aan gesanctioneerde belangen. Simpel gezegd: als dat jacht verhuurd wordt en er geld naar Rusland stroomt, dan past dat binnen het sanctiekader.
De staat hoeft volgens het hof niet eens gedetailleerde motieven te overleggen. Het noemen van de sanctiewetgeving is voldoende. Dat laatste kan vergaande gevolgen hebben – zeker voor andere luxegoederen die aan Russische eigenaars verbonden zijn.
Wat is het verschil tussen eigendom en controle?
Een interessante juridische nuance – en eentje die vaker terugkomt bij sanctiezaken. Iets bezitten is niet hetzelfde als iets controleren. Een jacht kan op papier van een firma op de Kaaimaneilanden zijn, terwijl de werkelijke gebruiker – de ‘beneficial owner’ – een Russische miljardair is.
De Britse sanctiewetgeving kijkt nadrukkelijk naar dat laatste. En hoewel dit grijze gebieden creëert, betekent het ook dat men zich niet zomaar achter offshore-structuren kan verschuilen.
Wat is het verschil tussen eigendom en zeggenschap bij sancties?
Eigendom is wie juridisch op papier staat, zeggenschap is wie er daadwerkelijk over beschikt. Voor sancties is die laatste vaak doorslaggevend. Een jacht, villa of bedrijf kan dus geblokkeerd worden zonder dat de papieren eigenaar gesanctioneerd is.
En hoe staat het schip erbij?
Niet best. Sinds de inbeslagname is de Phi onverzekerd, uit de vaarklasse gehaald, en inmiddels aangetast door weer en wind. Op het dek staat steigerwerk. Geen onderhoud, geen bemanning. Ironisch genoeg ziet het 50 miljoen dollar kostende schip er inmiddels minder aantrekkelijk uit dan een doorsnee tweedehands zeilboot op Marktplaats.
Wat zijn de bredere gevolgen?
Deze zaak kan precedent scheppen. De uitspraak bevestigt dat de Britse regering ruime bevoegdheden heeft om op te treden tegen ‘verborgen bezit’. Of het nou om superjachten, vastgoed of aandelen gaat – zolang er maar een link is met gesanctioneerde belangen.
Voor andere landen – denk aan Frankrijk of Italië, waar ook Russische jachten zijn vastgelegd – kan deze uitspraak als leidraad dienen. Maar voor bedrijven met Russische klanten? Die moeten misschien eens goed naar hun contracten kijken.
En Naumenko?
Voorlopig lijkt de man uit beeld. Mogelijk volgen er nog juridische stappen, maar de weg terug naar zijn geliefde jacht lijkt verder dan ooit. En zelfs al zou hij Phi terugkrijgen – de glans is er wel een beetje vanaf. Letterlijk.
