Palantir. Alleen de naam al roept bij sommigen beelden op van duistere films of sciencefiction. En eerlijk: er hangt ook écht een zweem van mysterie rond dit bedrijf uit Silicon Valley. Wat ooit begon als een startup met een bijna obsessieve focus op militaire inlichtingen, is inmiddels uitgegroeid tot een miljardenbedrijf dat zowel regeringen als bedrijven helpt met het analyseren van gigantische bergen data. Maar hoe werkt dat eigenlijk? En waarom is er zoveel kritiek, zelfs angst, rond hun software?
Palantir Technologie – Alles op een rijtje
Een bedrijf dat niemand écht lijkt te begrijpen
Sinds de oprichting in 2003 is Palantir altijd een beetje ongrijpbaar geweest. Het werd opgezet door een paar grote namen, waaronder PayPal-medeoprichter Peter Thiel, Alex Karp (de huidige CEO), Joe Lonsdale en Stephen Cohen. Het idee? Na 9/11 wilden ze de Verenigde Staten helpen om terrorisme te bestrijden. Maar niet met ouderwetse methodes. Nee, door data slim te combineren en AI in te zetten om patronen te ontdekken.
Ze gebruikten technieken die eerder bij PayPal waren ingezet om fraude te ontdekken. Lonsdale zei later in een blogpost: “We waren heel gefrustreerd om te zien hoe de overheid miljarden verspilde aan technologie die ver achterliep op Silicon Valley en burgerrechten niet beschermde.”
En dat was precies hun pitch: betere technologie, én een focus op burgerrechten. Ironisch genoeg zou juist dát later voor veel kritiek zorgen.
Van CIA-investering naar oorlogsterrein
Palantir haalde niet alleen geld op bij Thiel’s durfkapitaalbedrijf, maar kreeg ook 2 miljoen dollar van In-Q-Tel, de investeringsarm van de CIA. Ja, de CIA. Daardoor kreeg Palantir een voet tussen de deur in de wereld van defensie en inlichtingen.
Het duurde even, maar uiteindelijk werd de software gebruikt in Irak en Afghanistan. Soldaten zetten Palantir in om hinderlagen en bermbommen te vermijden. Later vertelde Lonsdale zelfs dat Palantir experts en special forces had geholpen “duizenden tegenstanders (waaronder beruchte) te neutraliseren en tientallen aanvallen op de VS te voorkomen.”
Karp gooide er nog een schepje bovenop in The New York Times: “De westerse beschaving heeft een paar keer op onze relatief kleine schouders gerust.”
Grote woorden. Maar het tekent hoe belangrijk Palantir zichzelf vindt – en waarschijnlijk ook écht is geweest op sommige cruciale momenten.
De stap naar de commerciële wereld
In 2009 besloot Palantir dat de overheid niet genoeg was. JPMorgan Chase kocht de software om fraude op te sporen. Een slimme zet, want dat was meteen het begin van hun commerciële tak.
Toch duurde het nog tot 2020 voordat Palantir de beurs opging. En dat deden ze op hun eigen manier: via een directe notering. Geen standaard IPO dus, maar een mechanisme waarbij bestaande aandeelhouders hun stukken direct konden verkopen. Bij de beursgang stond de waardering rond de 21 miljard dollar. Niet verkeerd voor een bedrijf dat jaren niet winstgevend was.
Vandaag haalt Palantir ongeveer de helft van zijn omzet uit overheidscontracten en de andere helft uit commerciële klanten. Denk aan gezondheidszorg, energie, financiële diensten, productie. Overal waar data is – en dat is dus overal – kan Palantir binnenstappen.
De producten: Gotham, Foundry, Apollo en AIP
Palantir heeft niet één platform, maar meerdere, en elk heeft zijn eigen doelgroep.
- Gotham is de bekendste. Dit wordt gebruikt door defensie, inlichtingendiensten en politie. Het biedt real-time inlichtingen. Er is zelfs een demonstratievideo waarin Gotham laat zien hoe het Amerikaanse leger een Chinese blokkade rond Taiwan zou kunnen ontdekken en aanpakken. Het AI-model detecteert bewegingen, analisten zien satellietbeelden, voorspellen routes, en berekenen risico’s. Het klinkt bijna als een videogame – maar dan eentje met échte levens op het spel.
- Foundry richt zich op commerciële klanten. Stel je voor: je hebt een enorme fabriek, tientallen databronnen, en je wilt die allemaal slim combineren. Foundry maakt een “digitale tweeling” van je organisatie. Het koppelt data aan gebouwen, machines, producten, en laat je simulaties draaien. Airbus gebruikte Foundry bijvoorbeeld om de productie van de A350 te verviervoudigen. Ze voegden 25 datasilo’s samen en 400 datasets – en ontdekten fouten veel sneller.
- Apollo is meer een onderliggende motor. Het is een systeem voor continue softwarelevering waarmee Gotham en Foundry op afstand kunnen worden geïnstalleerd en geüpdatet.
- Artificial Intelligence Platform (AIP) is de nieuwste troef. Dit helpt bedrijven en overheden om generatieve AI en andere AI-modellen veilig te gebruiken in hun systemen. Denk aan het bouwen van AI-apps of zelfs agents die taken autonoom uitvoeren.
Wat maakt Palantir anders?
Veel bedrijven doen aan data-analyse. Maar Palantir positioneert zich als de partij die het écht schaalbaar en veilig kan. Hun software integreert databases met allerlei restricties en programmeertalen in één systeem.
Daarbij is veiligheid cruciaal. Alleen wie toestemming heeft, kan bepaalde data inzien. Bovendien is er een audittrail: je ziet wie de data heeft bekeken en wat ermee is gedaan. Palantir benadrukt dat ze géén persoonlijke gegevens verzamelen, opslaan of verkopen.
Dat laatste klinkt geruststellend. Toch blijven critici waarschuwen dat de software in de verkeerde handen een surveillance-monster kan worden.
Klanten: van de CIA tot Ferrari
De klantenlijst van Palantir is indrukwekkend – en divers.
- Overheden: Het Amerikaanse Ministerie van Defensie, de CIA en Homeland Security gebruiken Gotham om terreurnetwerken op te sporen, drone-aanvallen te plannen en zelfs belastingfraude tegen te gaan. Tijdens de coronapandemie werd de software gebruikt om vaccins te distribueren.
- Bedrijven: In de commerciële hoek gebruikt Credit Suisse Foundry om illegale handel op te sporen. Ferrari gebruikt het tijdens Formule 1-races om gegevens uit verschillende autosystemen te analyseren. Airbus, zoals gezegd, zette het in voor de productie van vliegtuigen.
Het laat zien dat Palantir zowel het strijdtoneel als het racecircuit kan bedienen.
De schaduwkant: privacy en kritiek
Zoveel macht roept vragen op. Privacy-organisaties maken zich zorgen. Palantir’s samenwerking met Amerikaanse immigratiedienst ICE was bijvoorbeeld berucht. De software hielp bij het opsporen en deporteren van migranten, wat Amnesty International hekelde vanwege massale invallen, familiescheidingen en targeting van ouders. In 2019 tekenden meer dan 200 Palantir-medewerkers een petitie tegen het contract met ICE.
Ook politiediensten gebruikten Gotham. In New Orleans en Los Angeles werd de software ingezet voor “predictive policing”. Mensen kregen een “dreigingsscore”, vaak gebaseerd op data die niet transparant was. Critici stellen dat dit raciale vooroordelen versterkte en mensenrechten schond. Uiteindelijk liep het contract in New Orleans in 2018 af.
Ideologie en botsingen met Silicon Valley
CEO Alex Karp staat bekend als uitgesproken, soms ronduit provocerend. Hij schreef dat de angst van Silicon Valley voor ideologische confrontaties innovatie juist tegenhoudt. Palantir verhuisde in 2020 het hoofdkantoor van Palo Alto naar Denver, omdat de cultuur in Silicon Valley volgens hem te eenzijdig werd.
Karp, met een achtergrond in rechten en sociale theorie, laat zich ook uit over politiek. Hij steunt Israël, keerde zich fel tegen anti-Israëlprotesten en stond achter de Trump-regering toen die overheidsbudgetten terugschroefde. Tegelijkertijd noemt hij zichzelf progressief en steunde hij Biden en Harris in 2024. Een mix die niet altijd logisch lijkt, maar dat is misschien ook de essentie van Palantir: moeilijk in een hokje te plaatsen.
Belangrijke mijlpalen
- 2005 – CIA investeert via In-Q-Tel.
- 2008–2017 – Lancering van Gotham en Foundry.
- 2020 – Beursgang via directe notering, waardering rond 21 miljard.
- 2023 – Lancering van AIP.
- 2024 – $178 miljoen contract met het Amerikaanse leger voor TITAN, een AI-systeem voor het slagveld.
- 2025 – Trump-regering wil Palantir opnieuw inzetten voor immigratiehandhaving.
Palantir blijft spannend
Of je Palantir nu bewondert als technologische pionier of vreest als Orwelliaans gevaar, één ding staat vast: het bedrijf heeft enorme invloed. Het helpt regeringen om oorlogen te plannen, bedrijven om sneller te produceren, en banken om fraude op te sporen. Maar tegelijkertijd roept diezelfde software fundamentele vragen op over privacy, macht en controle.
Misschien is dat wel de kern van Palantir: een bedrijf dat zowel bewondering als angst oproept. En misschien moeten we daar eerlijk over zijn: we wíllen allemaal de voordelen van slimme data, maar zodra we beseffen dat iemand anders die macht in handen heeft, worden we nerveus.
