Defensie in de aanbieding – behalve voor Nederland
De ministers van Buitenlandse Zaken van de EU zaten dinsdag niet eindeloos te bakkeleien – dit keer niet. Vrij snel en resoluut ging de hamer op tafel: een lening van 150 miljard euro voor Europese defensie-uitgaven is een feit. Jawel, Brussel gaat lenen om kogels te kopen. Nou ja, figuurlijk dan – het gaat om de hele mikmak: tanks, drones, software, raketschilden, en vooral: samenwerking.
Vanaf 29 mei kunnen lidstaten een aanvraag indienen. Wil je als land gezamenlijk straaljagers bouwen met je buren? Of chips ontwikkelen voor slimme wapens? Dan staat de Europese Commissie klaar met de portemonnee.
26 van de 27 lidstaten stemden in. Hongarije hield zich, zoals vaker, op de vlakte. En Nederland? Tja, Nederland stond er een beetje bij als de nuchtere neef op een dure bruiloft.
Defensie? Doe maar even niet
De olifant in de vergaderzaal: defensie wordt weer sexy
Er is iets aan het verschuiven in Europa. Na decennia van slaapzachte vredesdividenden, NAVO-dekens en Amerikaanse spierballen, gaat de EU ineens militaire schoenen passen. 150 miljard euro lenen voor tanks en raketten? Vijf jaar geleden was dat sciencefiction. Nu voelt het bijna als een logische zet.
Naast de lening van 150 miljard moeten de lidstaten zelf ook nog 650 miljard euro op tafel leggen de komende jaren. Om dat wat soepeler te maken, worden de EU-begrotingsregels tijdelijk opgerekt.
Met andere woorden: Brussel zegt eigenlijk tegen de lidstaten – als je nu wil investeren in veiligheid, dan is dit het moment.
Nederland: de twijfelaar
Toch klinkt er in Den Haag voorlopig vooral ‘nee’. Nederland wil geen geld lenen bij de EU voor dit fonds. En ook van die versoepelde begrotingsregels maken we – in elk geval nu nog – geen gebruik.
Officieel is het vanwege begrotingsdiscipline. Geen nieuwe schulden, eerst de eigen boel op orde. Maar wie tussen de regels doorleest, ziet ook politieke terughoudendheid. De formatie is net achter de rug, het kabinet zoekt nog naar balans. Grote uitgaven richting Brussel liggen gevoelig.
Er wordt ook een beetje gespeculeerd: misschien blijven we aan de zijlijn, tenzij de druk oploopt.
Kans voor de industrie, of gemiste boot?
Opmerkelijk is dat Nederland – ondanks de afwijzing van de lening – wél volop zou kunnen profiteren. De Europese aanbestedingen waar dit geld naartoe gaat, staan ook open voor bedrijven uit lidstaten die niet lenen. Dat betekent dat bijvoorbeeld Thales, Damen, of VDL prima mee kunnen dingen naar contracten.
Maar dan moet Nederland wel meedoen aan de projecten. Dus meedenken, meeplannen, en niet alleen commentaar leveren vanaf de zijkant. Anders bouwen anderen de radars en leveren wij straks alleen de koffie.
Buitenland sluit aan, Nederland kijkt toe
Ook landen buiten de EU mogen meedoen. Oekraïne, Noorwegen, Zwitserland, zelfs het Verenigd Koninkrijk. De EU zoekt dus nadrukkelijk partners om het plan breder te trekken. En intussen laat Nederland weten vooral toeschouwer te blijven.
Dat contrast – Europa dat versnelt, Nederland dat op de rem trapt – wordt steeds zichtbaarder.
En in Den Haag?
Het politieke debat moet nog losbarsten, maar het rommelt. Aan de ene kant zijn er partijen die liever de hand op de knip houden. Aan de andere kant klinken er stemmen die vinden dat Nederland niet de trein moet missen. Zeker niet nu veiligheid steeds minder vanzelfsprekend is.
Er broeit iets, dat voel je aan alles. De vraag is niet óf er beweging komt, maar wanneer.
We staan erbij, maar doen (nog) niet mee
De EU laat met dit fonds zien dat ze haar militaire tanden wil laten zien. Niet met bombarie, maar met geld. Veel geld.
Nederland doet voorlopig niet mee. Maar voor hoelang dat standpunt houdbaar blijft, is onzeker. Want als de rest van Europa aan de slag gaat, nieuwe fabrieken opent, extra banen creëert en strategisch onafhankelijker wordt…
Dan is het een kwestie van tijd voordat ook Nederland zich afvraagt: willen we echt alleen toekijken?
