Een dag minder werken? Dat klinkt voor velen als een droom. Maar volgens nieuw onderzoek is het meer dan alleen een luxe: het is misschien wel dé manier om de opmars van kunstmatige intelligentie in goede banen te leiden. Ja, echt.
De vierdaagse werkweek – dat idee zweeft al sinds de jaren dertig van de vorige eeuw ergens boven de hoofden van werknemers. Maar met AI die inmiddels op steeds meer werkvloeren z’n intrede doet, lijkt het moment gekomen om die droom van stal te halen. Want laten we eerlijk zijn: waarom zou je blijven vasthouden aan een ouderwets vijfdaags schema als de helft van je werk straks door een algoritme wordt gedaan?
“De werkweek is dood, leve de werkweek!”
AI komt eraan – en banen gaan eraan
Juliet B. Schor, socioloog en hoogleraar aan Boston College, windt er in ieder geval geen doekjes om: het heeft “geen zin om starre werkschema’s te handhaven”, zegt ze tegen de MIT Sloan Management Review. Ze heeft daar overigens wel een punt. AI rukt op, en de reflex van bedrijven – geld besparen, personeel eruit – ligt al op tafel voordat de eerste chatbot ‘goedemiddag’ zegt.
Volgens het Future of Jobs Report van het World Economic Forum verwacht zo’n 40 procent van de werkgevers dat AI hen in staat stelt om personeel in te krimpen. Niet een beetje. Fors. En daar komt dus de vierdaagse werkweek om de hoek kijken als mogelijke buffer. Of pleister. Of beide.
Een werkdag minder, dezelfde output?
Schor en haar team hebben niet alleen een mening, ze hebben ook data. Drie jaar lang volgden ze 245 bedrijven – groot, klein, internationaal – die meededen aan een experiment met kortere werkweken. Daaruit kwam onder meer het zogeheten 100-80-100-model naar voren. Simpel gezegd: je krijgt 100% van je salaris, werkt 80% van de tijd, en levert (hopelijk) 100% van je oude productiviteit.
En gek genoeg… dat lukt dus. Soms zelfs beter dan verwacht. “Blijkbaar waren veel bedrijven sowieso al niet zo efficiënt bezig”. Want als mensen in vier dagen evenveel kunnen doen, wat deden ze dan die vijfde dag eigenlijk? Juist.
‘Te veel vergaderingen en geneuzel’
Wat helpt: minder vergaderen, minder micromanagement, meer focus. Sommige bedrijven ontdekten ineens dat ze wekelijks uren verspilden aan overleggen zonder uitkomst. En dan heb je nog de afleidingen: collega’s die hun weekendavonturen uitgebreid uit de doeken doen bij het koffieapparaat. Prima voor de sfeer, rampzalig voor de planning.
Door de week in te korten, moesten bedrijven wel kijken waar het beter kon. En dat leidde, misschien ironisch genoeg, juist tot scherpere processen en minder chaos.
Niet iedereen hoeft productief te blijven
Een andere groep bedrijven gaf hun werknemers gewoon een extra vrije dag zonder eisen aan de output. Gewoon, omdat het moest. Omdat mensen op omvallen stonden. In sectoren zoals de zorg, horeca of non-profits, waar de werkdruk structureel te hoog ligt, bleek dat een verademing.
Een marketingteam met een jaarlijks personeelsverloop van 30 tot 40 procent? Na invoering van de vierdaagse werkweek: nul. Helemaal niemand die vertrok. Het team bleef bij elkaar, het werk ging soepeler, de sfeer verbeterde. Magisch? Nee. Logisch? Ja.
Werknemers voelen zich eindelijk weer… mens
Op twintig verschillende indicatoren voor welzijn scoorden werknemers beter. Veel beter. Of je nou jong, oud, man, vrouw, introvert of extravert bent – minder werken doet wonderen. Vooral als het om een hele extra dag gaat, niet zomaar een paar uurtjes.
En ja, er was een controlegroep – bedrijven die niks veranderden. Daar gebeurde ook niks. Geen verbetering in werkplezier, geen daling van stress. De vijfdaagse bleef de vijfdaagse. Een soort grijs looprad waar niemand echt vrolijk van werd.
Tijd voor een lang weekend
Wat werknemers massaal zeiden? Dat ze zich ‘op hun best’ voelden. Effectiever. Creatiever. En – heel belangrijk – dat ze hun werk weer gingen waarderen. Niet omdat ze ineens meer betaald kregen, maar omdat ze zich gehoord en serieus genomen voelden.
Schor moest naar eigen zeggen toegeven dat ze de positieve impact onderschat had. En dat terwijl ze al decennia in dit vakgebied werkt. De les: een driedaags weekend is niet decadent, maar nodig. Twee dagen blijken simpelweg te kort om bij te komen van de moderne werkweek.
AI vraagt om menselijkheid
Er zit ook een bredere les in dit alles. Want als AI ons werk deels overneemt, willen mensen niet per se thuiszitten met een uitkering. Ze willen wel minder zinloos zwoegen, tijd overhouden voor iets anders dan werk, en in een tempo leven dat je niet opvreet.
De vierdaagse werkweek is volgens Schor een van de weinige tastbare manieren om die belofte van technologie – leven om te leven, niet alleen om te werken – écht in te lossen.
En de bedrijven?
Die zijn, verrassend misschien, net zo enthousiast. 90 procent van de bedrijven die meededen aan het experiment, is gewoon doorgegaan met het nieuwe schema. En nee, dat waren niet alleen idealistische startupjes in hippe sectoren. Ook ‘serieuze’ bedrijven bleken baat te hebben bij minder dagen – zolang er maar goed over nagedacht werd.
Misschien is dat wel de kern: als we het goed aanpakken, hoeven AI en werk niet tegenover elkaar te staan. Ze kunnen elkaar juist versterken. Maar dan moeten we wel durven loslaten wat we al honderd jaar gewend zijn.
