Een stressvolle thuissituatie heeft een grote negatieve invloed op de schoolprestaties van Nederlandse kinderen. Dit blijkt uit het jaarlijkse rapport ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ van SEO Economisch Onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds. Volgens het rapport geeft 30% van de kinderen aan thuis stress te ervaren, vaak door financiële problemen. In een gemiddelde klas van 23 kinderen komt dat neer op zeven leerlingen. Het onderzoek baseert zich op de bevindingen van meer dan vijfhonderd leerkrachten van groep 5 in Nederland.
Op scholen waar kinderen te maken hebben met meer stress, scoren leerlingen in groep 8 significant lager op de eindtoets. Volgens de leerkrachten is een stressvolle thuissituatie de belangrijkste factor die de ontwikkeling van kinderen belemmert.
Financiële zorgen als grootste stressfactor Voor het eerst heeft het onderzoek specifiek gekeken naar de oorzaken van stress thuis. In meer dan een kwart van de gevallen blijkt financiële stress de voornaamste oorzaak te zijn. Dit betekent dat in een gemiddelde klas ongeveer twee kinderen opgroeien in een gezin waar geldzorgen de boventoon voeren. Deze financiële problemen kunnen uiteenlopen van het niet kunnen betalen van schoolkosten (30%) tot het ontbreken van basisvoorzieningen zoals ontbijt (25%).
Zorgtaken en gebrek aan sociale steun Andere oorzaken van stressvolle thuissituaties zijn zorgtaken, zoals wanneer de zorg voor het gezin op één ouder neerkomt, of wanneer een kind zelf verantwoordelijkheden op zich neemt, bijvoorbeeld als mantelzorger. Ook het ontbreken van een sociaal netwerk of ontoereikende hulp van instanties speelt een rol. Dit geldt voor de helft van de gezinnen met een stressvolle thuissituatie, wat neerkomt op 15% van het totaal.
Het onderzoek toont aan dat wanneer de stress bij kinderen kan worden verminderd, bijvoorbeeld door financiële bijdragen voor school of het voorzien in basisbehoeften zoals een bed of ontbijt, kinderen zich beter kunnen ontwikkelen. Dit leidt tot hogere schoolprestaties, een betere uitstroom naar het voortgezet onderwijs en uiteindelijk een hoger inkomen. Het rapport wijst erop dat het inkomen van ouders een doorslaggevende rol speelt bij de prestaties van kinderen op de basisschool (80%).
De juiste basis leggen Het onderzoek is onderdeel van een samenwerking tussen de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds. De ABN AMRO Foundation zet zich al meer dan twintig jaar in voor kinderen die in een minder kansrijke omgeving opgroeien. Het Jeugdeducatiefonds streeft ernaar om de ontwikkelingskansen van kinderen die in armoede opgroeien te vergroten.
Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds, benadrukt de urgentie van het probleem: “Er zitten in Nederland ongeveer 1,4 miljoen kinderen op de basisschool. Het is schrijnend dat zoveel kinderen opgroeien in een stressvolle thuissituatie. In sommige klassen heeft bijna elk kind te maken met geldzorgen, geweld of een gebrek aan zorg. We moeten ongelijk investeren om gelijke kansen te creëren. Denk aan schoolmaaltijden en passende zorg, zodat kinderen die in armoede opgroeien dezelfde kansen krijgen als hun rijkere leeftijdsgenoten.”
Ook Robert Swaak, CEO van ABN AMRO, deelt zijn bezorgdheid: “Kinderen verdienen gelijke kansen, ongeacht hun achtergrond. Dit onderzoek onderstreept het belang van een goede basis, zoals een gezond ontbijt, een eigen bed en een fiets. Helaas is dit voor veel kinderen niet vanzelfsprekend. In plaats van zich zorgen te maken, moeten kinderen dromen over hun toekomst en ontdekken waar hun passie ligt.”
Over het onderzoek ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ Het SEO Economisch Onderzoek voerde in 2021, 2023 en 2024 onderzoek uit naar kansenongelijkheid in Nederland, in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds. Basisschoolleerkrachten van groep 5 werden ondervraagd over ontwikkelingskansen, ontspanningsmogelijkheden en thuisvoorzieningen. In totaal namen 1.115 scholen uit het hele land deel aan het onderzoek.
ABN AMRO Foundation De ABN AMRO Foundation werkt al meer dan twintig jaar aan het verbeteren van kansen voor kinderen die in een minder kansrijke omgeving opgroeien. De Foundation organiseert wekelijks activiteiten, zoals sportclinics, theaterbezoeken en online taallessen, om de horizon van deze kinderen te verbreden. In 2023 hebben meer dan 12.000 scholieren hieraan deelgenomen, onder begeleiding van 5.000 ABN AMRO-vrijwilligers.
Jeugdeducatiefonds Het Jeugdeducatiefonds helpt om de ontwikkelingskansen van kinderen die in armoede opgroeien te vergroten. Aanvragen voor hulp lopen via de basisschool, omdat de leerkracht of brugfunctionaris het beste weet wat nodig is. Dit kan variëren van een fiets of bril tot bijles of een schoolreisje. Het doel is om álle kinderen maximale ontwikkelingskansen te bieden. In het schooljaar 2023-2024 heeft het fonds ruim 850.000 basisschoolleerlingen bereikt.
