De naam Christine Lagarde roept bij velen meteen het beeld op van een elegante, kordate vrouw die in rustige maar scherpe bewoordingen haar publiek toespreekt. Deze week deed ze dat opnieuw – en dit keer met een boodschap die flink wat stof kan doen opwaaien. De president van de Europese Centrale Bank (ECB) riep namelijk op tot strengere regels voor de zogenoemde niet-banken.
Dat klinkt misschien wat vaag: niet-banken. Maar het gaat hier om een enorme verzameling instellingen die allemaal een rol spelen in de financiële wereld zonder daadwerkelijk bank te zijn. Denk aan beleggingsfondsen, verzekeraars, pensioenfondsen, maar ook aan hedgefondsen en de steeds luider aanwezige uitgevers van stablecoins. Samen vormen ze een sector die inmiddels drieënhalf keer zo groot is als het Europese bbp. En toch vallen ze vaak onder veel lichtere regels dan traditionele banken.
Lagarde’s boodschap was glashelder: “We moeten niet de regels voor banken versoepelen, maar de regels voor niet-banken versterken.”
Lagarde wil strengere regels
Een groeiend risico buiten de spotlights
De term “shadow banking” klinkt alsof we het hebben over louche praktijken in donkere steegjes, maar in de praktijk gaat het gewoon om miljardenbedrijven die opereren onder een andere vlag. Het probleem, zo stelt Lagarde, is dat deze sector buiten het felle schijnsel van het toezicht is gegroeid. Banken moeten dikke dossiers indienen, forse kapitaalbuffers aanhouden en stress-tests doorstaan. Niet-banken hebben die verplichtingen meestal niet.
Stel je voor dat er paniek uitbreekt. Een groot beleggingsfonds krijgt plotseling te maken met een golf van klanten die hun geld terug willen. In het ergste geval kan zo’n situatie overslaan naar banken die in die fondsen hebben geïnvesteerd. Het domino-effect is niet ondenkbaar – we zagen in 2008 hoe snel financiële vuurhaarden zich kunnen verspreiden.
Lagarde wijst daarom op het gevaar van regelgevingsarbitrage: instellingen die bewust gebruikmaken van verschillen tussen jurisdicties. Het is een beetje alsof je de strengste leraar van school ontwijkt door altijd nét in het lokaal van die ene soepele invaldocent te gaan zitten. Handig misschien, maar uiteindelijk niet gezond voor de hele klas.
Stablecoins in de vuurlinie
Een opvallend onderdeel van Lagarde’s oproep is haar focus op stablecoins. Voor wie minder thuis is in crypto: stablecoins zijn digitale munten die aan een traditionele valuta zijn gekoppeld. In theorie stabiel, maar in de praktijk vaak een tikje wiebelig.
Lagarde maakt zich vooral zorgen over stablecoins die buiten de EU worden uitgegeven. Die kunnen namelijk onder lichtere regels vallen, terwijl ze hier gewoon worden gebruikt. Ze wil dat alleen stablecoins die voldoen aan robuuste waarborgen toegang krijgen tot de Europese markt. Anders gezegd: als je een muntje wilt aanbieden in Europa, dan moet je meespelen volgens Europese spelregels.
Volgens haar zitten er nog altijd gaten in de huidige MiCA-verordening, de wet die bedoeld was om orde te scheppen in de cryptowereld. Die mazen moeten volgens Lagarde zo snel mogelijk gedicht worden.
Waarom die drang naar strengere regels?
Lagarde noemt verschillende redenen. Ten eerste de financiële stabiliteit. Als grote spelers buiten het bankwezen in de problemen komen, kan dat alsnog het hele financiële systeem ontwrichten. Ten tweede gaat het om een gelijk speelveld. Banken voelen zich al langer benadeeld omdat zij onder streng toezicht staan, terwijl niet-banken met minder verplichtingen concurreren.
En er is nog iets: vertrouwen van consumenten. In een crisissituatie kiezen klanten altijd voor de sterkste schakel. Als beleggers vermoeden dat hun spaargeld bij een bank veiliger is dan bij een fonds, kan er een massale verschuiving ontstaan. Dat soort runs kan chaotische gevolgen hebben.
Maar… de andere kant van de medaille
Niet iedereen is het met Lagarde eens. Critici wijzen erop dat strengere regels innovatie kunnen afremmen. Vooral in de fintech- en cryptosector leeft de angst dat Europa zichzelf buitenspel zet door te streng te zijn. Terwijl start-ups in de VS of Azië vrolijk doorgroeien, zouden Europese initiatieven al in de kiem gesmoord worden.
Daarnaast brengen extra regels bijna altijd hogere kosten met zich mee. En wie betaalt die rekening uiteindelijk? Juist: de consument. Of dat nou via hogere premies, lagere rendementen of extra servicekosten is, dat verschil merk je.
Een evenwichtsoefening
Het is de eeuwige balans tussen veiligheid en vrijheid. Te weinig regels, en je krijgt een financieel stelsel dat kwetsbaar is voor schokken. Te veel regels, en je smoort vernieuwing en economische groei. Lagarde lijkt duidelijk voorzichtiger te willen zijn dan riskant. Maar hoe dit uitpakt, zal afhangen van de mate waarin Europese landen op één lijn komen.
Wat haar woorden in ieder geval duidelijk maken: de tijd dat niet-banken relatief onzichtbaar konden groeien, lijkt voorbij. De spotlight staat erop – en dat kan de komende jaren nog weleens leiden tot stevige politieke en economische debatten.
