Het klinkt futuristisch: groenten die groeien in gestapelde lagen, onder paarse LED-lampen, midden in een loods in Amsterdam of een oude parkeergarage in Singapore. Geen aarde, geen zon, geen trekker op het land. Gewoon… sla uit een container. Verticale landbouw – de naam alleen al klinkt alsof Elon Musk het bedacht heeft – is in opkomst. Maar is het de oplossing voor onze voedselproblemen, of gewoon een dure technofantasie voor milieubewuste hipsters?
Landbouw tussen beton en LED
Wat is verticale landbouw nou eigenlijk?
Stel je een kas voor, maar dan verticaal. En binnen. En vol technologie. Planten groeien er in lagen boven elkaar, gevoed door een circulerend watersysteem (hydroponics, mocht je het willen Googelen) en belicht door LED-lampen die het zonlicht nadoen. Soms komt er geen grammetje aarde aan te pas. Alles wordt gemeten, gecontroleerd, gestuurd. Het is landbouw, maar dan zonder het weer, zonder onkruid en – ideaal – zonder regen die op het verkeerde moment valt.
Waarom doen we dit?
Goede vraag. Nou, kijk even naar de wereld: de bevolking blijft groeien (9,7 miljard mensen in 2050 is het laatste schrikcijfer), landbouwgrond raakt op, en het klimaat werkt steeds minder mee. En dan woont straks ook nog eens 70% van de wereldbevolking in steden. Verticale landbouw klinkt dan ineens als een logische stap: voedsel telen vlak bij waar mensen wonen, met minder water, geen pesticiden, en zonder afhankelijk te zijn van goed weer of import uit Spanje.
En ja, dat klinkt indrukwekkend. Vooral op papier.
Even de cijfers erbij (en dan stoppen we ermee, beloofd)
In 2022 was de wereldwijde markt voor verticale landbouw goed voor zo’n 11,55 miljard dollar, volgens het rapport van Coherent Market Insights. Verwachting: 10,3% groei per jaar tot 2030. Klinkt als een beleggersdroom. Maar cijfers zijn maar cijfers. Niemand eet een groeipercentage. De vraag is: kunnen we hier écht de wereld mee voeden?
Het klinkt als een wonder, maar…
… er zitten wel degelijk haken en ogen aan. Want ja, het waterverbruik is minimaal – tot wel 95% minder dan bij traditionele landbouw – en je kunt het hele jaar door oogsten. Maar die LED-lampen draaien op stroom. En dat kost geld. Veel geld.
In Singapore bijvoorbeeld zetten ze volop in op vertical farms om minder afhankelijk te zijn van import. Maar de energierekening? Niet mals. Bedrijven proberen dat op te vangen door zich te focussen op dure gewassen – basilicum, microgroenten, chique salades. Daar zit marge op. Bulkproducten zoals tarwe of aardappelen? Vergeet het maar voorlopig.
Nederland doet gezellig mee (en eigenlijk best goed)
Je verwacht het misschien niet, maar Nederland speelt een opvallend grote rol in deze sector. In een land waar ruimte net zo schaars is als parkeerplekken in Amsterdam-West, is efficiënt omgaan met landbouwgrond geen keuze, maar noodzaak.
Bedrijven zoals PlantLab, Growy en Future Crops pionieren er lustig op los. Kleine loodsen waar binnen boeren in witte jassen rondlopen. Ze noemen zichzelf ‘agri-tech engineers’. De eerste keer dat je dat hoort, denk je dat het een grap is. Maar nee, ze zijn bloedserieus. En eigenlijk? Best indrukwekkend.
Het idee is goed. Nu de uitvoering nog.
Er is wereldwijd steeds meer aandacht voor duurzaamheid, korte ketens, minder CO₂-uitstoot en lokaal geproduceerd voedsel. Verticale landbouw past daar perfect in. Minder transport, minder verspilling, minder rommel in de grond. Maar er is één catch: het moet wel uit kunnen. Financieel dan.
Een kas vol technologie is duur. En het bouwen van een hypermoderne indoor farm is geen project dat je even doet met wat subsidie en een crowdfundingcampagne. Grote jongens zoals Signify, Siemens en 80 Acres Farms slaan de handen ineen om het allemaal efficiënter te maken. Of dat lukt? De tijd zal het leren.
Realiteit versus romantiek
We willen allemaal een betere wereld. Maar de realiteit is weerbarstig. Verticale landbouw is duur. Het is complex. En het is nog lang niet mainstream. Maar tegelijk: het is fascinerend. Er is iets magisch aan het idee dat je in een verlaten fabriekshal in Rotterdam groenten kunt kweken die dezelfde dag nog op je bord liggen.
En zeg nou zelf: het is toch stiekem wel mooi, dat high-tech boeren het opnemen tegen de wetten van de natuur – en soms nog winnen ook?
Tussen hoop en hype
Verticale landbouw is geen sprookje, maar ook nog geen wondermiddel. Het is een jonge industrie, vol belofte en potentie, maar nog op zoek naar z’n volwassen vorm. Wat het vooral nodig heeft? Tijd. Slimme mensen. En heel veel geduld.
Of het een duurzame goudmijn wordt? Misschien. Maar voorlopig is het vooral een sector om scherp in de gaten te houden. Want de toekomst van ons eten groeit misschien wel – heel stilletjes – in een donkere loods met paarse lampen.
