“95% van de generatieve AI-pilots levert geen meetbaar rendement op.” Het is geen clickbait, het is de kille conclusie van MIT in hun rapport The GenAI Divide. Au. Bedrijven die miljoenen investeren in nieuwe AI-tools, die enthousiast starten met pilots, workshops en demo’s, ontdekken aan het einde van de rit vooral dit: frustratie.
En als je er eerlijk naar kijkt, is het niet eens zo verrassend.
AI-pilots
Het pijnlijke cijfer: 95%
Je hoeft tegenwoordig maar een boardroom binnen te lopen en je hoort dezelfde riedel: “We moeten iets met AI.” Het klinkt spannend, visionair zelfs. Maar vaak blijft het steken in losse experimentjes die na drie maanden stilletjes in een la verdwijnen. MIT noemt het een “divide”: een kloof tussen de hype en de harde realiteit.
Die kloof is gigantisch. Want terwijl de meeste projecten sneuvelen, is er een kleine 5% die wél waarde oplevert. Die bedrijven zien operationele besparingen, omzetgroei of efficiëntere processen. Dat zijn de lucky few. Of beter gezegd: de organisaties die AI niet behandelen als speeltje, maar als structurele verandering.
Enthousiasme is makkelijk, integratie niet
Het grootste probleem zit ‘m niet in de technologie. De modellen werken, de infrastructuur is er, de tools zijn overal te vinden. Het gaat mis in de integratie.
Generatieve AI wordt vaak los ingezet: een chatbot voor de klantenservice, een Copilot voor tekstjes, een tooltje dat PowerPoints opmaakt. Leuk voor de korte termijn, maar het levert zelden echte P&L-impact op.
MIT ontdekte zelfs dat meer dan de helft van de budgetten naar sales en marketing gaat. Natuurlijk, daar valt zichtbare “wow” te scoren – AI die teksten schrijft of campagnes bedenkt. Maar de echte waarde? Die ligt achter de schermen. In back-office automatisering, in saaie administratieve processen, in HR-systemen. Niet sexy, wel effectief.
Partnerships werken beter dan solospel
Nog zo’n opvallende conclusie: bedrijven die AI-projecten samen met externe leveranciers uitvoeren, zijn twee keer zo vaak succesvol als organisaties die alles zelf bouwen.
Dat is ergens ook logisch. Hoe vaak hebben we in het verleden gezien dat corporates denken “wij kunnen dit zelf”? Van ERP tot blockchain – telkens eindigt het in te dure, te logge projecten. Terwijl gespecialiseerde leveranciers wél doorhebben hoe ze AI slim in bestaande processen haken.
De cijfers van MIT liegen er niet om: externe partnerships scoren een succesratio van ongeveer 67%. Zelf knutselen blijft steken rond de 33%.
Shadow AI: de stille revolutie
En dan is er nog dat fascinerende fenomeen: shadow AI.
Officieel falen de pilots. Maar ondertussen gebruikt meer dan 90% van de medewerkers AI-tools op eigen houtje. Zonder toestemming van IT, zonder beleid van HR. Ze zetten ChatGPT of Claude in voor mails, rapporten, analyses. En guess what: dáár komt wél waarde uit.
Het voelt een beetje als de opkomst van smartphones op de werkvloer. Managers zagen in 2008 vooral risico’s, medewerkers zagen productiviteit. Tien jaar later was de iPhone gewoon standaard werktool. Precies dat gebeurt nu met AI. Alleen noemen we het nu shadow IT, of shadow AI.
De menselijke kant: geen massaontslagen, wel stille verschuivingen
Eén geruststelling: generatieve AI veroorzaakt vooralsnog geen tsunami aan ontslagen. Bedrijven zijn huiverig om hun workforce te decimeren. Wat wel gebeurt: bij natuurlijk verloop worden functies vaak niet opnieuw ingevuld.
Een HR-manager die ik laatst sprak, zei het zo: “We zijn niet bezig met ontslaan, maar met niet-herplaatsen.” Functies in administratie of support verdwijnen langzaam, zonder drama’s of krantenkoppen. Zachte erosie, zou je kunnen zeggen.
Waarom die 5% wél lukt
Het rapport is niet alleen kommer en kwel. Er zijn wél succesverhalen. Wat doen die bedrijven anders?
- Klein beginnen, groot denken – Geen megalomane projecten, maar gefocuste pilots met duidelijke meetpunten.
- Frictie omarmen – Tools die leren van feedback, fouten durven maken, en juist daardoor sterker worden (MIT noemt dit cruciaal).
- Processen herzien – AI is geen plakband over oude workflows. Succesvolle bedrijven durven hun werkwijze echt om te gooien.
- Samenwerken met experts – Ze leunen op leveranciers die verstand hebben van de tech én de business.
Een anekdote uit de praktijk
Een marketingdirecteur van een middelgroot Nederlands bedrijf vertelde me ooit dat ze maandenlang een AI-tool hadden getest die automatisch social posts genereerde. “Het scheelde ons tijd,” zei hij, “maar de output voelde leeg. Geen ziel, geen merkidentiteit.” Uiteindelijk ging de stekker eruit.
Twee maanden later kozen ze voor een AI-systeem dat facturen automatisch verwerkte. Geen glamour, nul zichtbare innovatie naar buiten toe. Maar binnen zes weken bespaarden ze drie FTE aan administratieve lasten. “Dat was de eerste keer dat ik AI écht voelde in de P&L,” zei hij.
Het laat zien waar de crux zit: niet in show, maar in nut.
De les voor bedrijven
De hype rond AI is niet weg, maar het MIT-rapport trekt het enthousiasme wel even met de haren terug naar de aarde.
AI redt je bedrijf niet door losse pilots, flitsende demo’s of een chatbot die flauwe grapjes maakt. Succes zit in:
- het lef om processen opnieuw te ontwerpen,
- het kiezen van de juiste partners,
- en het omarmen van het feit dat AI niet altijd frictieloos is.
Of zoals MIT het zelf samenvat: “Generative AI is only as transformative as the systems and behaviors it is embedded within.”
Falen we?
Het cijfer blijft hangen: 95% mislukt. Maar misschien moeten we dat niet alleen als falen zien. Misschien laat het juist zien dat bedrijven de kinderziektes nu doormaken.
AI is geen kant-en-klare magie. Het is een leerproces. En zoals altijd: de bedrijven die het aandurven om voorbij de hype te kijken, zijn straks de eersten die het verschil maken.
Durft jouw organisatie die stap?
