Hoe respectloos gedrag of een flauwe grap tijdens een meeting, een norse app van je manager of dat telkens onderbroken worden als je eindelijk je punt probeert te maken. Het lijkt allemaal onschuldig, een beetje kantoorhumor of haast. Maar de rekening die bedrijven hiervoor betalen? Meer dan 2 miljard dollar per dag in de VS. Een bedrag dat met de week oploopt, net als de frustratie bij werknemers.
Respectloos gedrag
Kleine prikjes, grote schade
Iedereen kent het: dat ongemakkelijke gevoel wanneer collega’s gniffelen als je worstelt met een nieuwe tool, of wanneer iemand zonder blikken of blozen over je heen praat. Je doet je werk, maar je voelt je toch even minderwaardig. Het is precies dat soort gedrag dat volgens de ‘beschaafdheidsindex’ van de Society of Human Resource Management (SHRM) niet alleen vaker voorkomt, maar ook steeds meer impact heeft.
Sinds begin 2024 houdt SHRM met deze index bij hoe vaak onbeschoftheid voorkomt op de werkvloer. De cijfers van het derde kwartaal liegen er niet om: beleefd gedrag is aan het afbrokkelen en respectloos gedrag schuift steeds verder richting “alarmfase”. In de VS gaat het inmiddels om 208 miljoen incidenten per dag. Dat zijn dus honderden miljoenen momenten waarop mensen even afhaken, gekrenkt zijn of zich niet serieus genomen voelen.
Het verborgen prijskaartje
Wie dit meemaakt, heeft gemiddeld zo’n 30 minuten nodig om te herstellen. Dat halfuurtje lijkt misschien niks, maar tel het op over miljoenen werknemers en je hebt een enorme productiviteitskloof. SHRM becijfert dat dit bedrijven 2,14 miljard dollar per dag kost. En dat bedrag blijft stijgen: alleen al sinds het tweede kwartaal is er 75 miljoen dollar per dag bijgekomen.
Het gaat niet alleen om productiviteit. Werknemers worden minder gemotiveerd, melden zich vaker ziek en zijn sneller geneigd hun baan op te zeggen. Uit eerder onderzoek van Kentucky University blijkt zelfs dat respectloos gedrag direct bijdraagt aan burn-out en personeelsverloop. Dat maakt de impact nog groter, want nieuw personeel aannemen en inwerken is duur.
De grootste boosdoeners
Wat veroorzaakt die golf van onbeleefdheid? Volgens SHRM staan politieke discussies bovenaan, gevolgd door conflicten over maatschappelijke thema’s, discriminatie op basis van kleur, genderkwesties en generatieverschillen. Kortom: alles wat mensen ook in de samenleving verdeelt, sijpelt de werkvloer binnen.
Dat gedrag blijft bovendien niet hangen bij een losse grap of een felle discussie. Het gaat onderhuids etteren. Mensen verliezen hun motivatie, houden hun ideeën voor zich en raken geïsoleerd. Het gevolg: bedrijven missen input en innovatie.
Mannen én vrouwen zwijgen vaker
Onderzoek van Kristin Bain (Rochester Institute of Technology) en collega’s bij andere Amerikaanse universiteiten bevestigt dit beeld. In hun studie met ruim 3.000 deelnemers bleek dat respectloos gedrag ervoor zorgt dat zowel mannen als vrouwen hun ideeën inslikken. Het enige verschil? Vrouwen doen dat net wat sneller.
“Zelfs zelfverzekerde vrouwen kunnen besluiten om ideeën voor zich te houden als ze het gevoel hebben dat de omgeving vijandig is”, schrijven de onderzoekers in Harvard Business Review. Het gaat dus niet om zelfvertrouwen, maar om de context.
Wanneer teams daarentegen respectvol met elkaar omgaan, vervalt dit verschil. Dan spreken mannen én vrouwen zich evenveel uit, en dat maakt een wereld van verschil voor de creativiteit en innovatiekracht van een bedrijf.
Managers moeten in actie komen
De boodschap is duidelijk: bedrijven kunnen zich respectloos gedrag niet langer veroorloven. Toch zegt bijna driekwart van de Amerikaanse werknemers dat hun manager te weinig doet om het probleem aan te pakken.
Wat zou er dan wel moeten gebeuren? Het begint, zoals altijd, bovenaan. Managers moeten het goede voorbeeld geven. SHRM verwoordt het zo:
“Beleefdheid gaat over het behandelen van anderen met respect en vriendelijkheid, zelfs in moeilijke situaties. Het houdt actief luisteren in, verschillende perspectieven erkennen en anderen het gevoel geven gehoord te worden.”
Dat klinkt misschien als managementjargon, maar denk even terug aan die ene baas die jou ooit écht liet uitpraten. Hoeveel meer durfde je toen te delen?
Het herkennen van de subtiele signalen
Respectloos gedrag is niet altijd zichtbaar. Natuurlijk, pestgedrag en openlijk cynisme vallen op. Maar vaak gaat het om subtielere signalen: een collega die lacht en zegt “het was maar een grapje”, een manager die met een zucht “vat het niet persoonlijk op” toevoegt, of iemand die stelselmatig anderen onderbreekt.
Het gevaar van dit soort gedrag is dat het genormaliseerd raakt. Niemand spreekt erover, tot de sfeer helemaal verziekt is. Managers moeten dus alert zijn en een cultuur creëren waarin collega’s elkaar kunnen aanspreken zonder angst voor repercussies.
Respect koppelen aan waarden
Een effectieve strategie is om beleefdheid onderdeel te maken van de kernwaarden van een organisatie. Dat klinkt soft, maar het werkt alleen als het consequent wordt doorgevoerd: in beoordelingsgesprekken, trainingen en zelfs in de manier waarop feedback wordt gegeven.
Respectvol gedrag mag geen vrijblijvende optie zijn. Het moet duidelijk zijn dat er consequenties volgen bij onprofessioneel gedrag. Net zo belangrijk: werknemers moeten weten dat het ook hún verantwoordelijkheid is om dit gedrag aan te kaarten.
De weg vooruit
Een respectvolle werkcultuur ontstaat niet vanzelf. Het vraagt aandacht, duidelijke richtlijnen en, eerlijk is eerlijk, soms ook moed. Maar de beloning is groot. Bedrijven die investeren in een gezonde cultuur, krijgen meer betrokken werknemers, minder verloop en een hogere productiviteit terug.
Of zoals een HR-directeur het ooit tegen me zei: “Respect kost niks, maar levert alles op.”
FAQ – Respect op de werkvloer
1. Wat is de beschaafdheidsindex?
De beschaafdheidsindex is een meetinstrument van de Society of Human Resource Management (SHRM) dat bijhoudt hoe vaak respectloos gedrag voorkomt op Amerikaanse werkvloeren.
2. Hoeveel kost respectloos gedrag bedrijven?
Volgens SHRM loopt het productiviteitsverlies in de VS op tot 2,14 miljard dollar per dag.
3. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van onbeleefd gedrag op werk?
Vooral politieke discussies, maatschappelijke meningsverschillen, discriminatie, genderkwesties en generatieverschillen zorgen voor spanningen.
4. Is er een verschil tussen mannen en vrouwen in de impact van onbeschoft gedrag?
Beide seksen zwijgen vaker in vijandige omgevingen, maar vrouwen doen dat net wat sneller. In respectvolle teams vervalt dit verschil.
5. Wat kunnen managers doen om respectvolle cultuur te stimuleren?
Managers moeten zelf het goede voorbeeld geven, onbeleefd gedrag niet negeren, respect koppelen aan bedrijfswaarden en trainingen aanbieden rond empathische communicatie en inclusiviteit.
