Het klinkt bijna absurd, maar het gebeurt elke dag in laboratoria, universiteitsgebouwen en vergaderzalen over de hele wereld: hetzelfde innovatieve idee wordt anders beoordeeld, simpelweg afhankelijk van wie het presenteert. En als het van een vrouw komt? Dan is de kans kleiner dat het serieus wordt genomen. Niet omdat het idee minder goed is, maar omdat er een diepgeworteld, vaak onbewust vooroordeel meespeelt.
Een recent internationaal onderzoek maakt pijnlijk duidelijk hoe groot dit probleem is – en wat de gevolgen zijn voor innovatie, wetenschap en economie.
Als een vrouw het bedenkt
De stille filter: wie krijgt wél een kans?
Bedrijven steken miljoenen in de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Maar welke ideeën daadwerkelijk worden opgepakt, blijkt niet alleen afhankelijk te zijn van kwaliteit. Drie onderzoekers – Michaël Bikard (hoogleraar strategie aan Insead), Ronak Mogra (promovendus) en Isabel Fernandez-Mateo (hoogleraar strategie en ondernemerschap aan London Business School) – ontdekten dat geslacht een opvallend bepalende factor is.
Ze kwamen tot die conclusie na een indrukwekkende analyse: 10 miljoen (!) wetenschappelijke artikelen, gepubliceerd tussen 1980 en 2020, werden naast patentaanvragen in de VS gelegd. Het idee: meet hoeveel kennis uit de academische wereld zijn weg vindt naar uitvinders en bedrijven. Het resultaat? Artikelen van vrouwelijke hoofdonderzoekers worden aanzienlijk minder geciteerd dan die van hun mannelijke collega’s.
Dat zou nog verklaard kunnen worden door het verschil in aantallen onderzoekers. Maar de onderzoekers gingen een stap verder.
Bijna identiek – toch minder waard
In een vervolgonderzoek bekeken ze 185 wetenschappelijke artikelen, gegroepeerd in 82 clusters van vrijwel identieke ontdekkingen. Denk aan twee teams die los van elkaar hetzelfde fenomeen bestuderen en publiceren.
En wat blijkt? Zelfs als de inhoud praktisch gelijk is, vertrouwen uitvinders minder op publicaties van teams onder leiding van vrouwen. “Uitvinders vertrouwen significant minder op wetenschappelijke ontdekkingen van teams onder leiding van vrouwelijke wetenschappers, zelfs als de ideeën vrijwel hetzelfde zijn,” schrijven de onderzoekers in Insead Knowledge.
Het is alsof je twee appels voor je hebt – even groot, even rijp – maar de ene wordt geprezen en de andere genegeerd, puur omdat de teler een vrouw is.
Een test met mensen van vlees en bloed
Om te checken of dit geen puur statistisch verschijnsel was, deden de onderzoekers ook een experiment. 400 hoogopgeleide deelnemers kregen een samenvatting van een fictief wetenschappelijk artikel. Het enige verschil: de hoofdauteur had in de ene versie een mannelijke naam, in de andere een vrouwelijke.
De uitkomst was al bijna voorspelbaar: papers van mannen kregen meer leestijd en werden als belangrijker beschouwd. Het was niet zo dat de vrouwelijke auteurs slecht werden beoordeeld – maar wel consequent lager dan hun mannelijke tegenhangers.
Mogelijke verklaringen – en de harde waarheid
Er zijn rationele verklaringen mogelijk. Het aanbod van vrouwelijke onderzoekers in tech is nog steeds lager. Minder zichtbaarheid betekent minder kans om geciteerd te worden. Bovendien beschikken vrouwen gemiddeld over kleinere professionele netwerken en minder middelen.
Maar, zeggen de onderzoekers, dit verklaart niet het hele verschil. Het bewijs wijst vooral op vraagzijde-vooroordelen: uitvinders en bedrijven besteden simpelweg meer aandacht aan ideeën van mannen.
En daar wringt het: het ontwikkelen van nieuwe technologie is duur, tijdrovend en riskant. Logisch dat investeerders en bedrijven zoeken naar betrouwbaarheid. Alleen blijkt die “betrouwbaarheid” in de praktijk vaak gekoppeld aan gender, en niet aan de kwaliteit van het idee.
De gevolgen voor innovatie
De impact is groter dan een paar gemiste patenten. Innovatie vormt de wereld van morgen. Als de ideeën van vrouwen structureel minder kans krijgen, dan wordt die toekomst voornamelijk gevormd door mannen.
Het gaat niet alleen om technologie. Producten door vrouwen bedacht krijgen gemiddeld lagere beoordelingen dan identieke producten van mannen. Vrouwelijk ondernemerschap wordt lager ingeschat, waardoor de toegang tot investeringskapitaal kleiner wordt.
Een Nederlands voorbeeld: het Code-V Data Report 2025 liet zien dat slechts 13,7 procent van het kapitaal naar vrouwelijke ondernemers gaat. Dat is geen klein verschil – dat is een kloof.
Een groeiend aantal vrouwen, maar…
Er zit wel beweging in. Uit een Elsevier-onderzoek blijkt dat het aandeel vrouwelijke onderzoekers wereldwijd steeg van 29 procent in 2002 naar 41 procent in 2022. Maar patenten blijven grotendeels een mannenzaak, schrijft Trouw. Slechts 3 procent van de onderzoeksteams die een patent aanvragen, bestaat volledig uit vrouwen.
Het Europees Octrooibureau bevestigt dit beeld: in slechts een kwart van de patenten die in 2024 voor Europa werden ingediend, stond ten minste één vrouw als uitvinder vermeld.
Met andere woorden: we halen nog lang niet het maximale uit ons innovatief potentieel.
Wat moet er gebeuren?
Meer vrouwen in onderzoek is belangrijk, maar niet genoeg. Als hun ideeën bij voorbaat minder serieus worden genomen, verandert een hogere vertegenwoordiging weinig aan het uiteindelijke resultaat.
Bedrijven, investeerders en onderzoeksinstituten moeten actief erkennen dat waardevol werk wordt gemist. Dat vraagt om bewuste veranderingen in beoordelingsprocessen, het diversifiëren van netwerken en het trainen van beoordelaars om onbewuste bias te herkennen.
Want zoals de onderzoekers zelf zeggen: “Als de ideeën van vrouwen geen eerlijke kans krijgen, is een eerlijke vertegenwoordiging alleen misschien niet genoeg om innovatie te maximaliseren.”
Het ongemakkelijke vooruitzicht
Stel je een wereld voor waarin cruciale innovaties – nieuwe medicijnen, baanbrekende technologieën, oplossingen voor klimaatverandering – nooit worden ontwikkeld, simpelweg omdat de bedenker toevallig een vrouw is.
Dat vooruitzicht is niet alleen oneerlijk, het is gevaarlijk. En toch is dat precies het pad waar we op blijven lopen als deze onbewuste filters niet worden doorbroken.
FAQ – Veelgestelde vragen
1. Waarom worden ideeën van vrouwen minder vaak overgenomen?
Uit onderzoek blijkt dat onbewuste vooroordelen ervoor zorgen dat ideeën van mannen vaker als betrouwbaarder of waardevoller worden gezien, zelfs als de inhoud identiek is.
2. Heeft dit alleen met technologie te maken?
Nee. Hetzelfde mechanisme speelt bij productbeoordelingen, ondernemerschap en zelfs kunst en cultuur.
3. Wordt de kloof kleiner?
Het aantal vrouwelijke onderzoekers groeit, maar hun vertegenwoordiging bij patenten en in investeringsrondes blijft ver achter.
4. Wat kunnen bedrijven doen?
Bedrijven kunnen beoordelingsprocessen anonimiseren, netwerken diversifiëren en beoordelaars trainen om bias te herkennen.
5. Waarom is dit zo belangrijk voor innovatie?
Omdat innovatie gebaseerd moet zijn op de beste ideeën – niet op wie ze presenteert. Elke gemiste kans kan betekenen dat een belangrijke doorbraak nooit het daglicht ziet.
