De verkiezingen van 2024 in de Verenigde Staten staan voor de deur en de mogelijke uitkomst roept grote vragen op, zowel voor de VS als voor Europa. Of het nu Kamala Harris, de huidige vicepresident en potentiële Democratische kandidaat, of Donald Trump, de voormalige president, wordt, één ding lijkt duidelijk: de banden tussen de Verenigde Staten en Europa zullen hoe dan ook minder hecht zijn dan voorheen.
Historische context van de trans-Atlantische relatie
De trans-Atlantische relatie tussen de VS en Europa, met name de Europese Unie, heeft na de Tweede Wereldoorlog altijd een centrale rol gespeeld in de geopolitieke stabiliteit en veiligheid. Samenwerkingen op het gebied van defensie, handel, en diplomatie hebben de westerse wereld jarenlang gevormd. Zowel NAVO als handelsakkoorden zoals de Noord-Atlantische Vrijhandelsverdragen hebben de fundamenten gelegd voor een sterke trans-Atlantische alliantie.
Onder de Amerikaanse presidenten waren de verhoudingen soms wisselend. Ronald Reagan had een hechte band met Europa tijdens de Koude Oorlog, terwijl George W. Bush’s invasie van Irak in 2003 de spanningen met Europese landen, zoals Frankrijk en Duitsland, deed oplopen. Onder Barack Obama werd de diplomatieke relatie versterkt, vooral op het gebied van handel en klimaatbeleid, terwijl Donald Trump zich daarentegen afsloot van multilateralisme, een sterke Europese defensiecapaciteit bevorderde, en NAVO-verplichtingen ter discussie stelde.
Trump 2.0: Een terugkeer naar isolationisme?
Als Trump in 2024 opnieuw het Witte Huis betreedt, valt te verwachten dat hij zijn “America First”-beleid voortzet. Tijdens zijn eerste termijn van 2016 tot 2020 liet Trump geen twijfel bestaan over zijn visie dat de Verenigde Staten zichzelf meer moesten richten op interne belangen dan op wereldwijde samenwerkingen. Voor Europa had dat belangrijke gevolgen.
Trump’s kritiek op de NAVO, zijn bedreigingen om de VS uit het bondgenootschap terug te trekken, en zijn handelsbeleid dat vaak resulteerde in tariefoorlogen met Europese landen, lieten diepe sporen na in de trans-Atlantische relatie. Zijn beleid was gericht op het verminderen van Amerikaanse militaire betrokkenheid in Europa en het aanmoedigen van Europese landen om meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen defensie-uitgaven.
Als Trump opnieuw president wordt, kan Europa verwachten dat hij de focus zal verleggen naar het beëindigen van ‘onnodige’ buitenlandse militaire aanwezigheid en dat hij opnieuw Europese economische concurrentie harder zal aanpakken. Europese leiders, zoals de Duitse bondskanselier Olaf Scholz en de Franse president Emmanuel Macron, zullen gedwongen worden om nog onafhankelijker op te treden in zowel hun defensiebeleid als hun economische strategie.
Harris: Verfijning van de trans-Atlantische banden, maar geen herstel naar het oude
Kamala Harris, die waarschijnlijk de Democratische kandidaat zal zijn als Joe Biden niet herkozen wordt, staat voor een meer gematigde koers in vergelijking met Trump. Hoewel Harris in principe de koers van Biden op het gebied van buitenlandse politiek zal voortzetten, zal ook haar potentieel presidentschap een verdere verschuiving betekenen voor de Amerikaanse focus.
Onder Biden zijn de relaties met Europa deels hersteld, met name op het gebied van multilaterale samenwerking zoals de hervatting van de Amerikaanse steun aan de NAVO en hernieuwde inzet voor klimaatverdragen zoals het Parijs-akkoord. Toch blijft ook onder Biden’s beleid de nadruk liggen op Azië, met China als belangrijkste rivaal op het wereldtoneel. Deze “pivot to Asia” zal naar verwachting door Harris worden doorgezet, waardoor Europa minder centraal staat in de geopolitieke strategie van de Verenigde Staten.
Hoewel Harris en de Democraten minder vijandig zullen staan tegenover Europese partners dan Trump, blijft er een gevoel van afstandelijkheid. Europa zal worden aangemoedigd om sterker op eigen benen te staan in defensie en technologische ontwikkelingen, aangezien de Amerikaanse focus blijft liggen op uitdagingen in het oosten van Azië en de Indo-Pacifische regio.
Europese zelfstandigheid: De roep om strategische autonomie
Of Harris of Trump de verkiezingen van 2024 wint, Europa zal steeds meer de druk voelen om een eigen geopolitieke koers te varen. Franse president Emmanuel Macron heeft de afgelopen jaren herhaaldelijk opgeroepen tot “strategische autonomie” voor Europa, wat inhoudt dat het continent minder afhankelijk wordt van Amerikaanse bescherming en zelfvoorzienend wordt op het gebied van defensie, energie, en technologie.
De oorlog in Oekraïne heeft de noodzaak van een sterker en onafhankelijker Europa onderstreept. Terwijl de VS een sleutelrol heeft gespeeld in het leveren van wapens en hulp aan Oekraïne, realiseert Europa zich dat langdurige afhankelijkheid van Amerikaanse militaire steun niet in hun belang is. De EU investeert steeds meer in eigen defensiecapaciteiten, zoals blijkt uit het Europese Defensiefonds en de verhoogde militaire uitgaven van lidstaten.
Daarnaast zien Europese leiders in dat ze hun economische en technologische strategie moeten herzien om niet te kwetsbaar te blijven voor geopolitieke schokken zoals handelsoorlogen of sancties. In plaats van volledig te leunen op Amerikaanse techgiganten en energiebronnen, zijn er plannen in de maak om meer in te zetten op Europese industrieën en groene energie.
Conclusie: Een onvermijdelijke afstand
De verkiezingen in de Verenigde Staten zullen zeker invloed hebben op de trans-Atlantische relatie, maar ongeacht wie het Witte Huis wint – Harris of Trump – lijkt de band tussen de VS en Europa minder nauw te worden dan vroeger. Trump zal een isolationistische koers varen die Europa dwingt tot meer zelfstandigheid. Harris zal de relatie met Europa wellicht wat vriendelijker en coöperatiever benaderen, maar zelfs onder haar leiding zal de Amerikaanse focus elders liggen.
Europa zal hierdoor onvermijdelijk moeten groeien in zijn rol als zelfstandig geopolitieke speler. Dit biedt niet alleen uitdagingen, maar ook kansen voor het continent om zich sterker en onafhankelijker te positioneren op het wereldtoneel. Of dit volledig zal lukken, blijft een open vraag, maar dat de banden met de VS minder hecht worden, lijkt een zekerheid.
