Een huisje op Malta, een donatie aan een goed doel, wat papierwerk en poef – je was ineens Europeaan. Althans, dat was jaren de realiteit voor rijke investeerders die via Malta een EU-paspoort regelden. Maar dat feestje is nu officieel voorbij. Het Europese Hof heeft de stekker uit het omstreden programma getrokken. En hard ook.
“Dit is geen staatsburgerschap, dit is handel,” aldus het Hof. Bam.
Malta moet met gouden paspoorten
Geld = paspoort? Ja, zo werkte het dus echt.
Sinds 2013 had Malta een soort VIP-loket voor vermogende buitenlanders. Voor een slordige €750.000 (of iets minder als je wat langer bleef) kreeg je er een paspoort bij. Niet zomaar eentje – een Maltees paspoort opent de deur tot de hele Europese Unie. Wonen in Parijs, investeren in Frankfurt, zonnen in Barcelona. Alles kon. Zónder dat je daadwerkelijk iets met Malta hoefde te maken te hebben.
Een vastgoedje hier, een donatie daar, en je stond met een zonnebril op je nieuwe ID-kaart te glimlachen. Sommigen verbleven maar een paar dagen op het eiland. En dan te bedenken dat gewone burgers soms jaren wachten op naturalisatie.
De EU is er klaar mee
Het Hof is duidelijk: je kunt geen EU-burgerschap ‘verkopen’ als waren het concertkaartjes voor Beyoncé. Het draait om binding met het land, gemeenschapsgevoel, verantwoordelijkheid… dat soort idealen waar juristen dol op zijn.
En eerlijk is eerlijk, je hoeft geen politicoloog te zijn om te snappen dat het niet helemaal zuiver voelt. Een miljardair uit Rusland of China die na een tussenstop op Malta ineens overal welkom is, terwijl migranten jaren in de wacht staan voor een verblijfsvergunning. Scheef, noemen we dat.
Waarom deed Malta het eigenlijk? Tja, geld.
We kunnen het romantiseren, maar het is simpel: het leverde bakken met geld op. Meer dan 1,4 miljard euro sinds de start. Malta gebruikte het – naar eigen zeggen – om huizen te bouwen, wegen aan te leggen, en zelfs om lokale scholen te ondersteunen.
Maar ja, wat koop je daar als EU mee? Een hoop ongemak. Want ondertussen kwamen er verhalen naar boven over paspoorthouders met criminele connecties, witwasconstructies en mensen op sanctielijsten die vrolijk door Europa wandelden.
Wat nu? Terugdraaien of laten gaan?
Malta heeft inmiddels aangegeven zich neer te leggen bij de uitspraak. “We respecteren het vonnis,” zei een woordvoerder. Natuurlijk. Maar wat er met de duizenden paspoorten gebeurt die al verstrekt zijn? Daar is nog weinig over gezegd.
Gaan ze elk dossier napluizen? Waarschijnlijk niet. Tenzij iemand écht foute dingen heeft gedaan, blijft de schade vooral symbolisch. Maar het signaal is wel krachtig: de EU tolereert geen lidstaten die staatsburgerschap behandelen alsof het een Black Friday-deal is.
Laatste der Mohikanen
Met Malta valt nu ook het laatste ‘gouden paspoort’-programma in de EU. Cyprus en Bulgarije gingen al eerder door de knieën, na felle kritiek uit Brussel. Wat overblijft, zijn wat vage residentieprogramma’s hier en daar – maar een écht paspoort kopen? Die deur is dicht. Dichtgeslagen eigenlijk.
Wat zegt dit over Europa?
Misschien is dit wel een van die zeldzame momenten waarop de EU laat zien dat ze wél grenzen stelt. Niet alles is te koop. Zeker geen burgerschap. En hoewel het een beetje voelt alsof de deur pas op slot ging toen de laatste gast al binnen was, is het beter laat dan nooit.
Of zoals een Maltese journalist het ooit zei: “Je kon hier beter paspoorten kopen dan sinaasappels.” Die tijden zijn – voorlopig – voorbij.
